Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'ndan Büyük Dil Modellerine Dev Destek!

Tam da bu noktada, ülkemiz için kritik öneme sahip bir gelişmeyi sizlerle paylaşmak istiyorum: Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır'ın duyurduğu "Türkçe Büyük Dil Temel Modeli Sektörel Uyarlama Projesi Çağrısı".

Bu çağrı, sadece bir projenin ötesinde, Türkiye'nin yapay zeka alanında bağımsız ve güçlü bir oyuncu olma hedefinin önemli bir adımı. Gelin, bu çağrının ne anlama geldiğini, neden bu kadar önemli olduğunu ve eğer sen de bu dönüşümün bir parçası olmak istersen, nasıl başvurabileceğini adım adım inceleyelim.

Neden Türkçe Büyük Dil Modelleri Bu Kadar Önemli?

Günümüzde büyük teknoloji firmaları, yapay zeka alanında adeta tekelleşme eğiliminde ve bu durum, diğer ülkeleri teknolojik bağımlılığa itebilir. İşte tam da bu yüzden, Türkiye'nin kendi yapay zeka ekosistemini geliştirmesi, yurtdışına bağımlılığı azaltması ve Millî Teknoloji Hamlesi hedeflerine ulaşması hayati bir öneme sahip.

Hepimiz biliyoruz ki, genel amaçlı büyük dil modelleri ne kadar geniş bilgiye sahip olsalar da, finans, sağlık, eğitim gibi belirli sektörlere özgü teknik terimler, jargon veya kültürel bağlamlar konusunda yetersiz kalabiliyorlar. Bu çağrı tam da bu noktaya odaklanıyor! Amacımız, Türkçe Büyük Dil Temel Modeli'ni sadece Türkçe'ye özgü kültürel incelikleri ve dil yapısını yansıtan doğru, etik ve önyargısız bir yapay zeka modeli olarak geliştirmekle kalmayıp, aynı zamanda onu sektörel ihtiyaçlara özel hale getirmek.

Bakanlık, bu projeyle birlikte modellerimize sadece metin değil, görüntü ve/veya ses işleyebilme, video üretebilme, çeviri yapabilme, hatta yapay zeka ajanları aracılığıyla özelleşmiş görevleri yerine getirebilme gibi çok modlu (multimodal) yetenekler kazandırmayı hedefliyor. Düşünsenize, bankacılıktan e-ticarete, eğitimden kamu hizmetlerine kadar birçok alanda sektörlere özel, ince ayarlanmış (fine-tune edilmiş) modellerle verimlilik, erişim ve kullanıcı deneyimi inanılmaz derecede artacak. Bu, sadece teknolojik bir adım değil, aynı zamanda dijital dönüşümle rekabetçi üretimi destekleyen ve ülkemizin dijital alandaki bağımsızlığını güçlendiren bir hareket.

Peki, Kimler Başvurabilir?

Bu heyecan verici projeye katılmak için bazı temel şartlar bulunuyor. Öncelikle, projenizde en az iki Proje Ortağı olması gerekiyor. Bu ortaklardan biri, modelin kullanılacağı alana ilişkin teknik gereksinimleri belirleyecek ve ince ayar çalışmalarında aktif rol alacak bir kurum/kuruluş/işletme olmalı. Diğeri ise, temel dil modelini geliştirecek ve belirlenen ihtiyaçlara göre ince ayar yapacak, aynı zamanda görüntü/ses işleme, video üretme veya ajan tabanlı görevler gibi yeteneklerden en az birini modeline katacak bir kurum/kuruluş/işletme olmalı.

Unutmayın, projenizin içeriği ve kapsamı, Türkçe doğal dil anlama ve metin üretimi, soru-cevap sistemleri, metin özetleme, sohbet botları, çeviri, duygu analizi, bilgi çıkarımı gibi temel kullanım alanlarına yönelik olmalı ve çok modlu görevleri içermelidir. Ancak dikkat! Sadece veri toplama, ince ayar veya altyapı oluşturma/kapasite artırımı projeleri bu çağrı kapsamında desteklenmeyecek.

Projede Aranan Diğer Önemli Şartlar Neler?

Projelerinizin başarılı sayılabilmesi için bazı teknik ve operasyonel kriterlere uygun olması bekleniyor:

• Teknoloji Hazırlık Seviyesi (THS): Projenizdeki Ar-Ge çalışmaları, TÜBİTAK'ın belirlediği THS-3 seviyesinden başlayarak, en az gerçek ortamda test edilmiş ve doğrulanmış olan THS-8 seviyesine ulaşmalı.

• Modelin Kalitesi: Başvuru sırasında kullanılacak temel modelin, Türkçe anlama ve üretme kapasitesi tam parametre eğitim yöntemiyle artırılmış olmalı. Bu eğitimde Türk kültürü ve dil bilgisini yansıtan yeterli bir veri kümesi kullanılmış olması şart.

• Rekabetçilik ve Ölçeklenebilirlik: Geliştireceğiniz sektörel uyarlama, güncel büyük dil modelleriyle rekabet edebilir nitelikte ve ölçeklenebilir yapıda olmalı. Proje sonunda geliştirilen modelin performansı, TÜBİTAK tarafından sağlanan karşılaştırmalı analiz aracıyla ölçülecek.

• Yerel Altyapı: Eğitim ve uyarlama çalışmaları yerel altyapı (GPU tabanlı donanım) üzerinde yapılmalı.

• Etik ve Güvenlik: Uygulamalar uluslararası etik ve güvenlik standartları ile ulusal ve uluslararası mevzuata uygun olmalı.

• Kapsamlı Süreç: Proje, veri toplama, ince ayar, sektöre özgü uygulamalar geliştirme, temel modelin çok modlu görevler için geliştirilmesi ve performans değerlendirme süreçlerinin tamamını içermeli.

• Kaynak Verimliliği: İş planınızda, modelin parametre sayısı, bellek kullanımı ve işlemci gereksinimlerini azaltmaya yönelik mimari optimizasyonlar, daha az veriyle benzer doğruluk sağlayan yöntemler gibi kaynak verimliliğini artırıcı teknik iyileştirmelere yer vermeniz bekleniyor.

• Bütçe Paylaşımı: Proje ortaklarından birinin toplam proje bütçesindeki payı %85'i geçmemeli.

Finansal Destek ve Proje Süresi

Gelelim en merak edilen konuya: Destek miktarı! Bu çağrı kapsamında desteklenecek projeler için bütçe sınırı bulunmuyor. Ancak, projenizde uygun bulunan her bir destek kalemi için %50 oranında hibe desteği sağlanacak. Yani harcamalarınızın yarısı hibe olarak karşılanacak! Bir proje için Bakanlık tarafından sağlanacak toplam destek miktarı 50 Milyon TL'yi aşamayacak.

Projenizi tamamlamak için ise destek sözleşmesinde belirlenecek başlangıç tarihinden itibaren en fazla 18 ay süreniz olacak.

Başvuru Süreci: Adım Adım Rehber

Başvuru süreci tamamen elektronik ortamda, rip.sanayi.gov.tr adresinden yapılıyor. İşte adım adım izlemen gerekenler ve başvuru formunda seni bekleyen bölümler:

1. Gerekli Belgeleri Hazırlık:

   • Proje İş Planı: Çağrı Duyurusu'ndaki özel şartlara göre hazırlanmış, stratejik, ticari, finansal ve teknik tüm hususları içeren kapsamlı bir plan. Veri toplama, ön işleme, eğitim, ince ayar, çok modlu yapay zeka sistemi yetenek tanımlama, performans ölçümü gibi uygulama planlarını ve teknik detayları içermeli. İş planı şablonuna https://rip.sanayi.gov.tr/anasayfa/Home/Basvuru adresinden ulaşabilirsin.

   • İşbirliği Anlaşması: Proje ortakları arasında görev, yetki ve sorumlulukları, katkı paylarını, fikri ve sınai mülkiyet haklarının paylaşımını, makine/donanım/lisans paylaşımını içeren, noter onaylı bir belge. Bu anlaşma, başvuru aşamasında Bakanlığa teslim edilmeli.

   • Proje Yürütücüsü Yetkilisi'nin Firmayı Temsil Edebileceğine Dair Yetkilendirme Yazısı.

   • Ticaret Sicil Gazetesi.

2. rip.sanayi.gov.tr Üzerinden Başvuru Formunu Doldurma:

   • Proje Bilgileri (4.1): Projenin kısa, öz başlığı, hedefleri, Türk Lirası cinsinden bütçesi, ön ödeme talebi (evet/hayır), öngörülen başlama tarihi ve maksimum 18 aylık proje süresi girilir.

   • Proje Yürütücüsü/Ortağı Kuruluş Bilgileri (4.2): Vergi No, Faaliyet Kodları (NACE Rev.2), İşletme Ölçeği (Mikro, Küçük, Orta, Büyük), iletişim bilgileri (Telefon, Faks, E-posta, KEP, İnternet adresi), Ortak Özel Hesaba ait IBAN No, Ticaret Sicil Numarası/Tarihi, Sanayi Sicil Belge Numarası, Kuruluş/Mevcut Sermayesi, Kayıtlı Olduğu Oda ve Oda/SGK Sicil Numarası gibi detaylı bilgiler doldurulur.

   • Temsilci Bilgileri (4.3): İşletmeyi temsil edecek kişinin görevi/ünvanı, T.C. Kimlik No/Yabancı Kimlik No, doğum tarihi, iş ve cep telefonu, faks ve e-posta bilgileri girilir.

   • Detay Bilgileri (4.4): Projenin özeti, amaç ve hedefleri, konusu, kapsamı, literatür özeti, Ar-Ge veya tasarım niteliği, izlenecek yöntemler, beklenen çıktılar ve faydaları açıklanır. Ayrıca projenin fazlı olup olmadığı belirtilir.

   • Proje Yönetim Düzeni (4.5): Proje Yönetim Düzeni şeması sisteme yüklenir.

   • Faaliyetler (4.6): Yapılacak her bir faaliyetin adı, başlangıç/bitiş tarihi, görev alacak kuruluşlar, faaliyet çıktıları, başarı kriterleri ve çıktıların diğer faaliyetlere etkileri tanımlanır.

   • Risk Yönetimi (4.7): Her faaliyet için önemli riskler ve bu risklerle karşılaşıldığında uygulanacak "B Planı" (alınacak tedbirler) detaylıca açıklanır.

   • Araştırma Olanakları (4.8): Hangi faaliyet için hangi mevcut altyapı/ekipman (laboratuvar, araç, makine-teçhizat) kullanılacağı, bunu sağlayacak kuruluş ve kullanım amacı belirtilir.

   • Proje Ekibi (4.9): Proje ekibinde yer alacak asil veya yedek üyelerin çalıştığı kuruluş, T.C. Kimlik No, doğum tarihi, projedeki görevi, mesleği ve eğitim durumu girilir.

   • Çalışma Çizelgesi (4.10): Personelin hangi faaliyette görev alacağı ve çalışma başlangıç/bitiş tarihleri belirtilir.

   • Maliyet Giderleri (4.11 - 4.16):

     • Makine, Teçhizat ve Lisans Giderleri: Dönem, cinsi, alacak kuruluş, ilgili faaliyet, kullanım amacı/gerekçesi, adet/miktar, birim maliyet ve proforma faturası.

     • Sarf Malzeme Alım Giderleri: Dönem, cinsi, alacak kuruluş, ilgili faaliyet, kullanım amacı/gerekçesi, adet/miktar, birim maliyet ve proforma faturası.

     • Seyahat Gideri: Dönem, seyahatin niteliği, ilgili faaliyet, gideri karşılayan kuruluş, kişi sayısı ve toplam maliyeti.

     • Personel Gideri: Dönem, personel, giderlerini karşılayacak kuruluş ve toplam maliyeti.

     • Hizmet Alımı Giderleri: Dönem, hizmetin niteliği, alım gerekçesi, ilgili faaliyet, gideri karşılayan kuruluş ve toplam maliyeti.

     • Diğer Giderler: Yukarıda belirtilmeyen ancak proje için önemli olan diğer giderler.

   • Yeni Mali Veri Ekle (4.17): Projeye ilişkin mali verilerin girişi yapılır; dönem, kuruluşu ve kuruluş katkısı belirtilir.

   • Rip Doküman (4.18): Proje İş Planı, İşbirliği Anlaşması ve Ticaret Sicil Gazetesi gibi gerekli dokümanlar sisteme yüklenir.

   • Önizleme ve Başvuruyu Tamamlama (4.19): Tüm bilgileri girdikten sonra önizleme yapmayı unutma! Başvuruyu tamamladıktan sonra değişiklik yapamazsın, bu yüzden son bir kontrol çok önemli.

Değerlendirme Kriterleri Neler?

Başvurularınızın değerlendirilmesinde birçok faktör göz önünde bulundurulacak:

• Projenin yenilikçi yönü ve Ar-Ge niteliği.

• Proje İş Planı'nın çağrı amaçlarına ne kadar katkı sağladığı, uygulanabilirliği ve sürdürülebilirliği.

• Çağrı özel şartlarına uygunluğu.

• Proje sonunda ortaya çıkacak ürünün potansiyel ekonomik değeri.

• Proje ortaklarının benzer projeleri gerçekleştirme tecrübesi ve yeterli Türkçe veri havuzuna erişim olanağı.

• Veri gizliliği, yapay zeka etiği ve açıklanabilirlik konusundaki yetkinlik.

• Proje bütçesinin gerçekçiliği ve harcamaların gerekliliği.

• Proje ekibinin yetkinlik seviyesi.

• Proje ortaklarının finansal kapasitesi.

• Projenin çevresel sürdürülebilirliği ve sosyal etkisi.

• Geliştirilen ürünün, belirlenen teknik gereksinimleri (metin işlemeye ek olarak görüntü/ses işleme, video üretme veya ajan görevleri) açık kaynak çözümlere göre daha iyi karşılayıp karşılamadığı.

Son Başvuru Tarihi ve Gelecek Vizyonu

Bu önemli çağrıya başvurularınızı en geç 29 Ağustos 2025 tarihine kadar tamamlamanız gerekiyor.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, bu çağrıyla yapay zeka teknolojilerinin şekillendirdiği yeni dijital çağın öncü ülkelerinden biri olma yolunda Türkiye'yi desteklemeye devam ediyor. Güvenilir, yüksek katma değerli ve yerli çözümlerle yapay zeka ekosistemimizi güçlendirmek, Türkçe'nin dijital dünyadaki temsil gücünü artırmak ve ülkemizin teknolojik bağımsızlığını sağlamak en büyük hedeflerimiz arasında.